Starzenie się organizmu niesie ze sobą wiele zmian fizjologicznych, a jednym z najczęściej dotykanych zmysłów jest wzrok. Problemy ze wzrokiem w starszym wieku nie są rzadkością – według badań nawet co drugi senior po 65. roku życia doświadcza różnego rodzaju zaburzeń widzenia. Niektóre z nich są naturalnym elementem starzenia, inne zaś wymagają specjalistycznego leczenia i stałej kontroli okulistycznej. W tym artykule omawiamy najczęstsze choroby wzroku występujące u osób starszych, ich objawy, metody leczenia i sposoby dbania o zdrowie oczu, ze szczególnym uwzględnieniem zabiegów takich jak operacje zaćmy.
Jak zmienia się wzrok wraz z wiekiem?
Z wiekiem dochodzi do naturalnego osłabienia struktur oka. Soczewka traci elastyczność, pojawiają się zmiany w siatkówce, zmniejsza się produkcja łez, a pole widzenia może ulec zawężeniu. Te zmiany wpływają na ostrość widzenia, zdolność dostosowywania się do światła i ciemności, a także na jakość postrzeganych kolorów.
Najczęstsze objawy starzenia się wzroku to:
- trudności z czytaniem drobnego druku,
- problemy z widzeniem po zmroku,
- wzmożona wrażliwość na światło,
- widzenie zamglone lub zniekształcone,
- suchość oczu.
Choć część tych zmian jest fizjologiczna, wiele dolegliwości może wynikać z chorób wymagających leczenia.
Dlaczego seniorzy są szczególnie narażeni na choroby oczu?
Wraz z wiekiem wzrasta podatność na choroby przewlekłe, które mogą wpływać na zdrowie oczu. Cukrzyca, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca czy choroby autoimmunologiczne zwiększają ryzyko powikłań okulistycznych. Dodatkowo, naturalne zużycie struktur oka i ich osłabienie czynią seniorów bardziej narażonymi na poważne schorzenia narządu wzroku.
Do czynników ryzyka należą również:
- predyspozycje genetyczne,
- palenie tytoniu,
- niedobory antyoksydantów w diecie,
- długotrwała ekspozycja na promieniowanie UV.
Wszystko to sprawia, że osoby starsze powinny regularnie odwiedzać okulistę – nawet jeśli nie zauważają objawów choroby.
Jakie choroby wzroku najczęściej występują u seniorów?
Wśród najczęstszych chorób wzroku u osób starszych wymienić można:
- Zaćma (katarakta) – to zmętnienie soczewki oka, które prowadzi do pogorszenia ostrości widzenia, trudności z widzeniem w nocy i zamglenia obrazu. To najczęściej diagnozowana choroba okulistyczna u seniorów, a jedynym skutecznym leczeniem są operacje zaćmy.
- Zwyrodnienie plamki żółtej (AMD) – uszkadza centralną część siatkówki, odpowiedzialną za ostre widzenie. Wyróżnia się formę suchą i wysiękową. Choroba prowadzi do zniekształcenia obrazu i trudności w czytaniu czy rozpoznawaniu twarzy.
- Jaskra – podstępna choroba nerwu wzrokowego, często bezobjawowa w początkowej fazie. Prowadzi do zawężenia pola widzenia i może skończyć się ślepotą, jeśli nie jest odpowiednio leczona.
- Retinopatia cukrzycowa – powikłanie cukrzycy, które uszkadza naczynia krwionośne siatkówki. Może powodować krwotoki, obrzęki i zaburzenia widzenia.
- Zespół suchego oka – częsta dolegliwość spowodowana zmniejszeniem produkcji łez. Objawia się pieczeniem, uczuciem piasku pod powiekami i zamgleniem obrazu.
Czym się one charakteryzują?
Każda z wymienionych chorób ma specyficzny przebieg i objawy:
- Zaćma rozwija się powoli i prowadzi do utraty przejrzystości soczewki. Obraz staje się rozmyty, kolory mniej intensywne, a widzenie nocne utrudnione.
- AMD prowadzi do utraty widzenia centralnego, co oznacza, że pacjent nie widzi tego, na co patrzy wprost, lecz zachowuje widzenie peryferyjne.
- Jaskra powoduje stopniowe zawężanie pola widzenia – pacjent nie widzi z boku i dołu, choć ostrość widzenia centralnego może długo pozostać nienaruszona.
- Retinopatia cukrzycowa może przez długi czas nie dawać objawów, ale z czasem prowadzi do pogorszenia widzenia i krwotoków do wnętrza oka.
- Zespół suchego oka powoduje uczucie dyskomfortu, czasem bólu i widzenie jak przez mgłę, które ustępuje po mrugnięciu.
Jak wygląda ich leczenie?
Leczenie zależy od rodzaju choroby i stopnia jej zaawansowania. W przypadku zaćmy najskuteczniejszym rozwiązaniem są operacje zaćmy, które polegają na usunięciu zmętniałej soczewki i wszczepieniu sztucznej. Zabieg jest bezpieczny, szybki i wykonywany w znieczuleniu miejscowym.
Inne choroby wymagają leczenia farmakologicznego, laserowego lub iniekcji doszklistkowych. W jaskrze stosuje się krople obniżające ciśnienie w oku lub zabiegi laserowe. AMD i retinopatię cukrzycową leczy się m.in. za pomocą leków anty-VEGF podawanych do wnętrza oka.
Zespół suchego oka wymaga stosowania kropli nawilżających, suplementacji kwasami omega-3 i higieny powiek.
Jak dbać o wzrok u seniora, aby zapobiegać chorobom?
Profilaktyka chorób wzroku u osób starszych powinna być kompleksowa. Obejmuje:
- regularne wizyty u okulisty – przynajmniej raz w roku,
- noszenie okularów przeciwsłonecznych chroniących przed UV,
- odpowiednią dietę bogatą w luteinę, cynk, witaminy C i E,
- rezygnację z palenia tytoniu,
- kontrolę ciśnienia i poziomu cukru we krwi,
- unikanie przemęczania wzroku i pracy przy złym oświetleniu.
Wczesne wykrycie zmian chorobowych zwiększa szanse na skuteczne leczenie i zachowanie dobrej jakości życia.
Podsumowanie
Seniorzy są szczególnie narażeni na różnorodne choroby oczu, z których najczęstsze to zaćma, jaskra, AMD i retinopatia cukrzycowa. Objawy bywają subtelne i łatwe do zbagatelizowania, dlatego tak ważna jest profilaktyka i regularne badania okulistyczne. Dzięki postępowi medycyny wiele schorzeń, takich jak zaćma, można skutecznie leczyć – operacje zaćmy to dziś standardowy, bezpieczny zabieg poprawiający jakość widzenia i życia pacjentów.