Siatkówka oka pełni kluczową rolę w procesie widzenia – to ona przekształca bodźce świetlne w impulsy nerwowe, które trafiają do mózgu. Gdy ulega uszkodzeniu, skutki mogą być poważne, łącznie z trwałą utratą wzroku. Dlatego tak ważne jest wczesne rozpoznanie chorób siatkówki i szybkie wdrożenie leczenia. W artykule przybliżamy najczęstsze schorzenia siatkówki oraz sposoby ich diagnozowania i terapii.
Czym jest siatkówka oka?
Siatkówka to cienka, światłoczuła warstwa komórek wyściełająca tylną część gałki ocznej. Jej zadaniem jest odbieranie bodźców świetlnych i przekształcanie ich w sygnały elektryczne, które za pośrednictwem nerwu wzrokowego trafiają do mózgu. To właśnie dzięki siatkówce widzimy obrazy, rozpoznajemy kolory i dostrzegamy ruch.
Uszkodzenie siatkówki może prowadzić do pogorszenia widzenia centralnego lub obwodowego, a w skrajnych przypadkach – do ślepoty.
Jakie funkcje pełni siatkówka?
Siatkówka odpowiada za najbardziej precyzyjne aspekty widzenia – szczególnie jej centralna część, czyli plamka (plamka żółta). To tam znajduje się największe skupisko czopków – komórek odpowiadających za widzenie barwne i szczegóły. Inne funkcje siatkówki to:
- percepcja światła i ciemności (pręciki),
- rozpoznawanie kontrastu i ruchu,
- regulacja ostrości wzroku,
- utrzymanie prawidłowej adaptacji do warunków świetlnych.
Każde zaburzenie w działaniu siatkówki wpływa na codzienne funkcjonowanie – czytanie, prowadzenie pojazdów czy rozpoznawanie twarzy.
Jakie są najczęstsze schorzenia siatkówki oka?
Choroby siatkówki mogą być związane z wiekiem, chorobami ogólnoustrojowymi lub urazami. Do najczęstszych schorzeń należą:
- zwyrodnienie plamki związane z wiekiem (AMD)
• retinopatia cukrzycowa
• odwarstwienie siatkówki
• otwór w plamce
• błony nasiatkówkowe
• retinopatia nadciśnieniowa
• zapalenie siatkówki (np. o podłożu wirusowym)
Wiele z tych chorób rozwija się bezobjawowo, dlatego tak istotne są regularne badania okulistyczne – szczególnie u osób z grup ryzyka.
Czym się charakteryzują schorzenia siatkówki oka?
Każde z wymienionych schorzeń ma swoje charakterystyczne objawy i przebieg. Na przykład:
- AMD powoduje zniekształcenie linii prostych i trudności z czytaniem,
- retinopatia cukrzycowa może prowadzić do krwotoków w siatkówce i utraty wzroku,
- odwarstwienie siatkówki objawia się błyskami i „zasłoną” w polu widzenia,
- otwór w plamce skutkuje centralnym rozmyciem obrazu.
Nieleczone choroby siatkówki postępują i mogą doprowadzić do nieodwracalnego uszkodzenia widzenia.
Jak rozpoznać choroby siatkówki oka?
Wczesne wykrycie zmian w siatkówce możliwe jest tylko dzięki badaniom specjalistycznym. Podstawowe techniki diagnostyczne to:
- badanie dna oka (oftalmoskopia),
- tomografia optyczna OCT – pozwala ocenić przekrój siatkówki i wykryć zmiany w plamce,
- angiografia fluoresceinowa – obrazowanie naczyń siatkówki,
- ultrasonografia (USG oka) – szczególnie przy krwotokach.
Objawy, które powinny skłonić do wizyty u okulisty, to m.in. pogorszenie widzenia, błyski, zniekształcenia obrazu, ciemne plamy lub zniekształcone linie.
Jakie są dostępne metody leczenia tych schorzeń?
Leczenie siatkówki oka zależy od rodzaju schorzenia, stopnia zaawansowania oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Stosuje się różne metody terapeutyczne:
- zastrzyki doszklistkowe (np. anty-VEGF przy AMD i retinopatii cukrzycowej),
- witrektomia – chirurgiczne usunięcie ciała szklistego i leczenie siatkówki,
- laseroterapia – zamykanie nieszczelnych naczyń i uszczelnianie siatkówki,
- farmakoterapia ogólna (np. przy zapaleniach),
- fotokoagulacja siatkówki (np. przy retinopatii cukrzycowej).
W wielu przypadkach leczenie ma na celu zahamowanie postępu choroby i poprawę jakości widzenia – nie zawsze da się całkowicie odwrócić zmiany.
Czym się one charakteryzują?
Każda z metod leczenia ma określony mechanizm działania i wskazania. Zastrzyki doszklistkowe są stosowane cyklicznie, najczęściej raz w miesiącu przez kilka miesięcy. Witrektomia to procedura chirurgiczna, wymagająca krótkiego pobytu w szpitalu i rekonwalescencji. Laseroterapia wykonywana jest ambulatoryjnie, zwykle bezboleśnie.
Dobór metody zależy od lokalizacji zmian, szybkości postępu choroby oraz indywidualnej sytuacji pacjenta.
Podsumowanie
Choroby siatkówki oka to poważne schorzenia, które mogą prowadzić do trwałej utraty wzroku, jeśli nie zostaną wcześnie zdiagnozowane i odpowiednio leczone. Dzięki nowoczesnym metodom diagnostycznym i terapii możliwe jest dziś skuteczne leczenie siatkówki oka, poprawa komfortu widzenia i zatrzymanie rozwoju choroby. Regularne wizyty u okulisty to najlepsza forma profilaktyki – nie warto ich odkładać.
